Etherische (ook wel genoemd: essences, aromatische – of essentiële -) oliën zijn de geurige substanties die je kunt vinden in verschillende delen van (meest) planten en bomen (gehele plant, bloemen, vruchten, bessen, zaden, blad, schil, schors, hout en/of wortelstok).
Etherische oliën zijn vluchtig, lipofiel (vet-oplosbaar) en bestaan uit meerdere (tot wel honderden) bestanddelen. Deze hebben een moleculaire structuur en zijn bepalend voor de geur en de werking.
Verschillen in opbrengst ontstaan door verschillen in de soort plant (met haar gebruikelijke molecuulgroepen), terroir (grondsoort, groeiplaats, omgeving, weersomstandigheden), oogst, winningsmethode, opslag et cetera. Er is veel plantenmateriaal nodig – variërend van 1:200 tot 1:5000 – en de werking van de moleculen geeft een versterkend (synergetisch) effect: het geheel is meer dan de som der delen.
Etherische olie wordt vooral geproduceerd uit leden van de volgende plantenfamilies: schermbloemenfamilie (Apiaceae), composietenfamilie (Asteraceae), Burseraceae, cipresfamilie (Cupressaceae), lipbloemenfamilie (Lamiaceae), mirtefamilie (Myrtaceae) en wijnruitfamilie (Rutaceae).
Ze zijn op allerlei manieren nuttig voor de plant. Wij mensen zijn nog maar beginners in het begrijpen hoe en wat ze doen, voor de planten, hun omgeving en voor ons. Zo werken etherische oliën onder meer als een soort plantaardig hormoon, waarbij ze de plant helpen om zich voort te planten (de geuren lokken onder meer insecten, bijen en vlinders). Ze helpen planten communiceren, zichzelf te herstellen en te beschermen (zoals het versterken van eigen afweer en herstel-vermogen; afweer tegen schadelijke micro-organismen en/of een sterke geur en smaak, die voorkomt dat dieren hen (verder) op willen eten). Het gehalte aan etherische oliën wordt versterkt, in de plant, door zonlicht en is -naast voeding en licht- essentieel voor de overleving en het voortbestaan van de soort.
Deze verleidende, genezende en verdedigende krachten zijn ten eerste van belang voor de planten en hun directe omgeving. Dat ook wij haar krachten kunnen benutten, wordt vaak voor vanzelfsprekend aangenomen – en zoals op veel gebieden wordt daarbij helaas vaak het menselijk en economisch belang vooropgesteld. Ik wil pleiten, ook hier, voor duurzaamheid en biodiversiteit. En dankbaarheid, voor het wonder van deze plant en deze geur.
Het doelgericht gebruik van geurig plantenmateriaal heeft een lange geschiedenis van circa 5000 jaar. Ze was van groot belang om te leven en te overleven. Om de goden gunstig te stemmen, het lichaam en de ziel te helen – tot (balsemend) in het dodenrijk toe. Zo vormen ze de bakermat van geneeskunde en parfumindustrie – en zijn daarin nog steeds van groot belang. De geschiedenis voert door China, India en omstreken, langs oude, Egyptische, Perzische, Griekse, Romeinse en Arabische beschavingen. Langs ontdekkingen hoe deze vluchtige stoffen ‘gewonnen’ konden worden (geïsoleerd uit de plant) zoals door koude persing, destillatie, enfleurage en extractie op andere manieren – tot en met de CO2 extractie. In een ander, toekomstig, blog hoop ik meer over de geschiedenis te vertellen.
Het gebruik van etherische oliën is sinds circa 1930 toenemend bekend onder de naam aromatherapie.
Aromatherapie
Momenteel bestaat een grote, hernieuwde belangstelling voor haar. Mijn inschatting is, dat etherische oliën van blijvende waarde zullen blijken te zijn, op allerlei gebieden in het leven. Mits verkrijgbaar – dus mits goed voor de aarde en de atmosfeer, waarop en waarin ze groeien, gezorgd wordt.
De oliën fascineren door hun bijzondere en heerlijke geuren; door hoe krachtig ze verbonden zijn met emotie en herinnering en door hun sterke en weldadige werking. Het is iedere keer weer een wonder om te zien, hoe ze de stemming kunnen veranderen, en de levenskracht kunnen versterken.
We zijn gewend geraakt om dit woord zowel voor aroma-verzorging als voor aroma-therapie te gebruiken. Wikipedia omschrijft aromatherapie als een vorm van kruidengeneeskunde, gebaseerd op het gebruik van etherische olie van kruiden, bloemen en andere plantendelen. Aromatherapie is een samentrekking van de woorden aroma en therapie en staat voor behandeling met geuren. Daarnaast staat, algemener, de boeiende studie Aromacologie of aromachologie: de waarin de invloed van geuren op menselijk gedrag en de relatie tussen geuren en gevoelens & emoties worden onderzocht.
Binnen de aromatherapie wordt gesproken over een aantal grote stromingen, met verschillende benaderingen en methoden, zoals de ‘Engelse-‘, ‘Franse’- en Duitse stroming. Er is onenigheid over welke oliën op welke manieren toegepast zouden kunnen worden. Over beide vertel ik in andere artikelen meer.
Voor deskundige, werkzame en veilige toepassing is kennis van zowel de opbouw- en verantwoorde toepassingsmethoden van de specifieke etherische oliën nodig. Daarnaast adviseer ik een holistische, cliëntgerichte benadering. Om met wijlen André Gielen te spreken: ‘Aromatherapie is de kunst en kunde waarbij men met enkelvoudige en gecombineerde etherische oliën geestelijke en lichamelijke kwalen verlicht. Indien de etherische oliën goed worden toegepast, hebben ze geen negatieve bijwerkingen. Het principe van de natuurgeneeswijze wordt gevolgd: het opwekken en versterken van de levenskracht en zelfgenezend vermogen van de patiënt. De etherische oliën reguleren dát, wat uit balans is geraakt. Ze werken in op lichaam en ziel. De belangrijkste eigenschap van de oliën is het evenwicht brengende effect ervan op het lichaam. Baseer de behandeling altijd op de diagnose van een arts.’
Aromatherapie en aromazorg worden onder meer toegepast via inhalatie (geurverspreiding), crèmes, masseren, baden, capsules en zetpillen. Aromatherapie gaat verder dan enkel het gebruik van etherische oliën: deze is niet kompleet zonder kennis – en toepassing van basisoliën en hydrolaten. Tenslotte is er nog het gebruik in de keuken.
Etherische olie werkt krachtig en dient op de juiste manier gebruikt te worden. Lees daarom voor het gebruik eerst de aanwijzingen!